مقایسه برهان وجودی آنسلم و برهان صدیقین

در سنت فلسفه غرب برهان وجودی در اثبات وجود خداوند مطرح شده است که منسوب به آنسلم است اما فلاسفه دیگری نیز درباره آن مباحثی مطرح کرده اند. برخی افراد این برهان را با برهان صدیقین که در سنت اسلامی مطرح بوده است یکی گرفته اند در حالی که به برهان آنسلم اشکالاتی وارد است که به برهان صدیقین وارد نمی شود.

برهان وجودی آنسلم 

برهان آنسلم اجمالاً اینگونه است که ما می توانیم موجودی که بزرگتر از آن قابل تصور نباشد را تصور کنیم. حال اگر موجودی باشد که بزرگتر از آن قابل تصور نباشد باید نه تنها در ذهن بلکه در خارج هم وجود داشته باشد( زیرا موجود بودن در ذهن و خارج بزرگتر از موجود بودن فقط در ذهن است) بنابراین اگر ما می توانیم موجودی که بزرگتر از آن قابل تصور نباشد را تصور کنیم پس چنین موجودی باید در خارج هم وجود داشته باشد.(بیان دقیقتر در مقالات و نوشتجات در اینترنت قابل دستیابی است)

انتقاد به برهان آنسلم و حل آن در برهان صدیقین

اما چندین انتقاد به این برهان شده است که 2 مورد مهم آن را بیان می کنیم: اولاً این برهان سعی کرده است که با تصور خداوند در ذهن، وجود خداوند در خارج را اثبات کند در حالی که دلیلی ندارد که اگر موجودی در ذهن وجود داشت در خارج نیز وجود داشته باشد.ثانیاً نمی توان موجودی که بزرگتر از آن قابل تصور نباشد را تصور کرد چون این یعنی موجود بی نهایت و موجود بی نهایت به ذهن نمی آید.

شاید بتوان مبنای انتقاد اصلی به این برهان را که برهان صدیقین از آن مبراست را این دانست که ذهن و خارج دو چیز جدای از هم هستند در حالی که برهان صدیقین از واقعیت شروع می کند که اعم از ذهن و خارج است. همچنین برهان آنسلم از ماهیت(ذات) موجودی که بزرگتر از آن را نمی توان تصور کرد به وجودش می رسد در حالی که ماهیت به وجود ربطی ندارد اما در برهان صدیقین از وجود (یا به عبارت دیگر واقعیت مطلق)به وجود یا همان واقعیت مطلق می رسد. برهان آنسلم با مفهوم است اما برهان صدیقین با وجود مطلق اعم از ذهنی و خارجی است.(ر.ک: اصول فلسفه و روش رئالیسم ج5 ص85)